גבריאלה קליין: רכבת לילה

"הכל בחיים משתנה, חולף, ארעי – כמו המראות הנשקפים מן החלון כשנוסעים ברכבת" – כך מתארת גבריאלה קליין את מעשה האמנות. הציור הוא אשליית הייצוג, המשתנה כל העת ומעניקה את החירות היחידה האפשרית. הקפאת הזרימה האינסופית של המציאות בציור היא שמסיעה אותה אל תוך מציאות אחרת, שבה יש לקליין חופש ושליטה לעשות מה שהיא רוצה.

ציורי הסדרה רכבת לילה הם חלונות הצצה לרצף של תמונות אינטימיות, המציגות חברים או בני משפחה. הדמויות שוכבות או ישובות במיטה או על הספה, לבדן או בקבוצה, בינות למצעים ובדים, בלבוש מלא או חלקי. המיטה – זירת ההתרחשות של חלק גדול ממצבי חיינו, שינה והתרגעות, מין, לידה ומוות – הופכת בציוריה של קליין למרחב קיום פיזי ובה-בעת חלומי, המסמן את הלא-מודע ומאפשר בחינה של היומיומי והבנאלי.

 בבסיס הסדרה תצלום של שני חברים בנסיעת רכבת בהודו – חוויה שהיא-עצמה התנסתה בה עם משפחתה פעמים רבות. בציורים הרבועים, שנוצרו לאורך שלוש שנים, היא מציירת לראשונה את הדמויות בשלמותן, תוך חשיפה והסתרה של חלקים מהן. המיטה, הסדינים והבדים הם שדות צבע פיסוליים – רִיק ציורי העשוי, בכל רגע להפוך לייצוג של דבר-מה בעולם.

קליין: "אני אוהבת את הרעיון של דממה ותנועה. הדמויות שקטות, אבל הרכבת נעה. אני מקשרת רכבות עם כמיהה – כמיהה להיות במקום אחר, או להיות עם אנשים שרחוקים ממני. בציורים וברישומים שלי הכמיהה מתגלמת בחלימה בהקיץ, במראות של מים וים, במצעים המתפקדים כנוף, בווילונות שמסתירים מאחוריהם משהו לא ידוע, בשיער של בנותי, בתנוחות של מנוחה ומדיטציה".

 הטקסטיל – בגד, וילון, מצעים, בדים פשוטים התלויים או מונחים – הוא מרכיב מרכזי ביצירתה של קליין. הוא נוכח בכל ומסמן את הגוף האנושי, את הביתי. ממנו היא יוצאת למרחבים של הזרה ומסתורין, נוף והפשטה, מיסודה של מסורת הציור המערבית, שבה הבד מייצג מעמד ויופי, חושניות וארוטיקה, זהות ושייכות, ומעל לכל – וירטואוזיות אמנותית ביצירת אשליה. כך בסיפורו של פליניוס הזקן על שני הציירים היוונים זאוקסיס ופרהסיוס, המתחרים ביניהם על יצירת הציור המושלם: זאוקסיס מצייר ענבים המטעים את הציפורים בממשיותם – אך פרהסיוס מתעלה עליו בציירו וילון ממשי עד כדי כך, שחברו מבקש לראות את הציור המסתתר מאחוריו.

 הבד המתוח – מצע הציור – מזדכה בתודעה עצמית כאשר קליין מציירת עליו בדים אחרים, נשפכים, מקופלים, תלויים, שרועים. "יש אינספור דרכים לצייר טקסטיל. אני רואה בו שדה חקירה אינסופי" – מגלה קליין ברוחו של ז'אק דרידה (בחיבורו על אנטונן ארטו), המנתח את הניגוד בין הדימויים של בד הציור המתוח והסדין: בד הציור מסמן את יסוד הייצוג שבבסיס הציור, המכתיב את כללי המדיום – ואילו הסדין הרך, בקבלו את סימני הגוף שעליו, הוא פניו האחרות של בד הציור; הוא היצירה העצמאית שאינה נשמעת לכללים.

 גוני הלבן-אפור-כחלחל הקרים של מרחבי הסדינים פוגשים בציוריה את משטחי הצבע העזים והחמים של הבגדים וגוני העור של הדמויות, בעודם נושאים עִמם את זכר התנועה מלאת התנופה של קפלי הבגדים הפיסוליים באמנות הקלאסית, את הבריזה העדינה הנושפת במחלצות האווריריות של ציורי הרנסנס. מנגד, ארשת הפנים של הדמויות, מבטן ומנח גופן שולחים אל דיוקנאות המומיות האלמותיים מפאיום, אל הביתיות מלאת האור בנשיות של ברת' מוריזו (Morisot), אל הפיגורות הארכאיות של פיקאסו, אל הבדידות החלומית בציורי לוסיאן פרויד, אל המבט הישיר של אליס ניל (Neel).

ציוריה של קליין, הנדמים לרגעים כתבליטים תלת-ממדיים ולרגעים כציורי פרסקו עתיקים, מציפים בחומריותם ובתנועתם הבלתי פוסקת בין פיגורטיביות להפשטה. גם המבט הצופה בהם, בעודו נשאב לתוך מרחביהם החושניים והחלומיים, נע בלא נחת מתחת לסדינים ועל פניהם.

غبرئيلا كلاين: قطار ليلي

"كل شيء في الحياة يتغير، يزول، مؤقت – مثل المناظر التي تُرى من النافذة عندما نسافر بالقطار" – هكذا تصف غابرييلا كلاين فعل الفن. التصوير الزيتي هو وهم التمثيل، الذي يتغير باستمرار ويمنح الحرية الوحيدة الممكنة. تجميد تدفق الواقع اللامتناهي في لوحة هو ما ينقلها إلى واقع آخر، حيث تمتلك كلاين الحرية والسيطرة لتفعل ما تشاء.

لوحات سلسلة قطار ليلي هي نوافذ تطل على تسلسل من الصور الحميمة التي تعرض أصدقاء أو أفراد عائلة. الشخصيات مستلقية أو جالسة على السرير أو الأريكة، وحدها أو ضمن مجموعة، بين الشراشف والأقمشة، بملابس كاملة أو جزئية. السرير – ساحة وقوع جزء كبير من حالات حياتنا: النوم، الاسترخاء، الجنس، الولادة والموت – يتحول في رسومات كلاين إلى فضاء وجود مادي وفي الوقت نفسه حلمي، يُشير إلى اللاوعي ويسمح بفحص اليومي والمبتذل.

في أساس السلسلة صورة فوتوغرافية لصديقين في رحلة قطار في الهند – تجربة اختبرتها هي بنفسها مرات عديدة مع عائلتها. في اللوحات المربعة التي أبدعتها خلال ثلاث سنوات، ترسم لأول مرة الشخصيات بكاملها، مع كشف وإخفاء أجزاء منها. السرير، الشراشف، الأقمشة هي حقول لون نحتية – فراغ تصويري قد يتحول في أي لحظة إلى تمثيل لشيء ما في العالم.

تقول كلاين: "أحب فكرة الصمت والحركة. الشخصيات ساكنة، لكن القطار يتحرك. أنا أربط القطارات بالحنين – الحنين لأن أكون في مكان آخر، أو مع أشخاص بعيدين عني. في لوحاتي ورسومي تتجسد هذه الأشواق في أحلام اليقظة، في مشاهد المياه والبحر، في الشراشف التي تعمل كمناظر طبيعية، في الستائر التي تخفي وراءها شيئًا مجهولًا، في شعر بناتي، في وضعيات الراحة والتأمل".

النسيج – الملابس، الستائر، الشراشف، الأقمشة البسيطة المعلقة أو الموضوعة – هو عنصر مركزي في أعمال كلاين. إنه حاضر في كل شيء ويُشير إلى الجسد البشري، إلى البيتية. منه تنطلق إلى عوالم الاغتراب والغموض، الطبيعة والتجريد، متجذرة في تقاليد الرسم الغربي حيث يُمثل القماش المكانة والجمال، الحسية والإيروتيكية، الهوية والانتماء، وفوق كل شيء – البراعة الفنّية في خلق الوهم. كما في قصة بلينيوس الأكبر عن الرسامين اليونانيين زيوكسيس وباراسيوس، المتنافسين على خلق اللوحة المثالية: زيوكسيس يرسم عناقيد عنب تخدع الطيور بواقعيتها – لكن باراسيوس يتفوق عليه عندما يرسم ستارة واقعية إلى درجة أن صديقه يطلب رؤية اللوحة المختبئة خلفها.

القماش المشدود – قاعدة اللوحة – يقايض بحصوله على وع لذاته عندما ترسم كلاين عليه أقمشة أخرى، متدلية، مطوية، معلقة، أو مفروشة. تقول كلاين: "هناك طرق لا حصر لها لرسم النسيج. أراه ميدان بحث لا نهائي" – في روح جاك دريدا (في مقاله عن أنتونان آرتو)، الذي يحلل التناقض بين صور قماش اللوحة المشدود والملاءة: قماش اللوحة يرمز إلى جوهر التمثيل في أساس الرسم الذي يُملي قواعد الوسط – بينما الملاءة الناعمة، بقبولها لآثار الجسد عليها، هي الوجه الآخر لقماش اللوحة؛ هي الإبداع المستقل الذي لا يخضع للقواعد.

تلتقي تدرجات الأبيض والرمادي المزرق الباردة لمناطق الشراشف في لوحاتها مع مساحات اللون الزاهية والدافئة للملابس وألوان بشرة الشخصيات، بينما تحمل معها ذكرى الحركة المليئة بالدينامية لطيّات الملابس النحتية في الفن الكلاسيكي، والنسيم الرقيق الذي يهب على الملابس الفضفاضة في لوحات عصر النهضة. في المقابل، تُحيل تعبيرات وجوه الشخصيات، ونظراتها، ووضعيات أجسادها إلى بورتريهات المومياوات الخالدة في الفيوم، إلى البيتية المضيئة بأنوثة بيرت موريسو، إلى الأشكال البدائية لبيكاسو، إلى الوحدة الحالمة في رسومات لوسيان فرويد، إلى النظرة المباشرة لأليس نيل.

لوحات كلاين، التي تبدو للحظة كأنها نقوش بارزة ثلاثية الأبعاد وللحظة أخرى كلوحات جدارية قديمة، تُغرقنا بماديتها وحركتها المستمرة بين التشخيص والتجريد. كما أن نظرة المتفرج إليها، وهو ينجذب إلى عوالمها الحسية والحلمية، تتنقل بلا راحة تحت الشراشف وفوقها.

קרדיט: אלעד שריג